17 mei 2023
In samenwerking met het Ministerie voor Natuur en de Floraliën creëerden we 12 tips voor een biodiverse tuin. Eén voor elke maand van het jaar, gericht op de (her)inrichting van onze tuinen en het samenleven met wilde dieren én met aandacht voor de bijzonderheden van alle seizoenen. Ga aan de slag met deze 12 tips.
Goed voornemen voor het nieuwe jaar: dit is hét moment om de inrichting van je tuin goed onder de loep te nemen. Wat is er al, wat werkt en wat niet en wat ontbreekt er nog? Overloop eens de verschillende tuinbiotopen en kijk of je ze een plaatsje kan geven in je tuin. Houd rekening met welke lokale dieren en planten in je tuin en omgeving leven zodat je zo goed mogelijk probeert samen te leven. Dat kom je te weten om doorheen het jaar te observeren, door de omgeving te verkennen of door een kijkje te nemen op waarnemingen.be. Houd bij je plannen rekening met de rust die wilde dieren nodig hebben, voorzie bij de inrichting van je tuin dus enkele plekjes waar je amper zult komen. Beperk je misschien niet alleen tot de tuin want ook beplanting tegen en bovenop de woning (geveltuinen, groendaken) is een opsteker voor de natuur.
Alle tips over het samenleven met wilde dieren
Bodem, kruidlaag, heesters, klimplanten en waar het kan zelfs een boom en wat water. Het zijn de belangrijkste elementen om tot een gezond en robuust ecosysteem te komen. Wilde dieren hebben nood aan voldoende en gevarieerde groenelementen om te broeden, te schuilen en voedsel te vinden. Inheemse planten zijn belangrijk voor vlinders, bijen en andere insecten. En hoe meer verschillende soorten insecten er in je tuin voorkomen, hoe meer verschillende soorten vogels, vleermuizen, egels en andere dieren je zal zien. Enkele uitheemse bloemen als aanvulling en als nectarbron zijn geen probleem, zolang er ook zoveel mogelijk inheemse planten staan. Denk aan de bloeiboog, zorg ervoor dat er doorheen het jaar van elke plantenfamilie altijd iets bloeit.
Een goed ingerichte tuin heeft nauwelijks nood aan beheer- en opkuiswerk. In de nog rechtstaande holle plantendelen zitten allerlei insecten te wachten op de lente. De strooisellaag, half verteerd afgevallen blad en takjes, onder de bomen, struiken en planten zitten boordevol leven. Vogels beginnen voorzichtig met het bouwen van nesten. Wie toch aan de slag wil gaan doet dat beter gericht, want in deze periode is de natuur kwetsbaar. Controleer voor je werken of buitenactiviteiten (bebouwing, verbouwing, snoei- of kapwerken, tuininrichting, evenementen) plant, of je geen vogels of wilde dieren betekenisvol verstoort. Stem je activiteiten hier goed op af of stel ze uit. Alle wilde dieren (en hun jongen en nesten) zijn in Vlaanderen immers bij wet beschermd.
Elk jaar organiseert Vogelbescherming Vlaanderen in de lente een huismussentelweekend. Dankzij jouw telgegevens kan je bijdragen tot waardevol lange termijnonderzoek en de huismus vooruit helpen in Brussel en Vlaanderen.
We maken deze maand tijd om binnen te springen in het lokale tuincentrum. April is een ideale plantmaand. (Inheemse) vaste planten en zomerbloeiers zijn echte insectenlokkers die jonge vogels en andere wilde dieren van voedsel voorzien. Bodemverbeterende planten zoals smeerwortel en luzerne springen eruit! Het zijn uitstekende voedselbronnen voor insecten en tegelijk verbeteren ze de bodemstructuur, wat dan weer goed is voor bodemdiertjes. Heb je geen tuin? Plant dan bloemen die tegen een stootje kunnen in bloempotten en zet ze op de vensterbank. Wilde margriet, echt tijm, geel walstro, beemdkroon of wilde marjolein zijn zeer geschikt.
Jonge vogels springen vanaf half april uit het nest, zo leren ze vliegen. Binnen een week leren ze vliegen waarna ze nog 1 week tot 10 dagen worden gevoederd door hun ouders. Ze zijn dan wel extra kwetsbaar voor roofdieren, dus let op je huisdieren. Mocht zo’n vogeltje gewond zijn, kan je natuurlijk wel tussenkomen en het eventueel naar een opvangcentrum voor wilde dieren brengen. Als het vogeltje niet gewond is, kan je het gewoon laten zitten of in veiligheid in of onder een struik of boom zetten. Oudervogels en jongen vinden elkaar terug dmv contactroepjes.
Maai je gras niet en doe mee aan de oproep van Maai Mei Niet. Onze tuinen zijn de plek bij uitstek om beter te leren samenleven met wilde dieren. Tuinen maken minstens tien procent uit van de totale oppervlakte van Vlaanderen en wilde dieren leven er dicht bij de mens. Binnen een context waarin diverse processen zoals verstedelijking, klimaatverandering, vermesting, pesticiden, stikstof enzovoort een negatieve impact hebben op de natuur kunnen tuinen met een andere inrichting een cruciale ‘stapsteen’ of leefgebied vormen voor de fauna. Op hun beurt dragen die tuinen ook bij tot het welbevinden en de gezondheid van mensen.
Er bestaan tal van oplossingen om je tuin faunavriendelijk in te richten, zoals minder verharden, struiken en hagen planten, nestkasten ophangen … Je gazon anders gaan maaien is een eerste belangrijke stap. In de eerste plaats zal een gezond grasperk tot wel tien keer meer voedsel bieden: het trekt bestuivers zoals bijen en vlinders en andere insecten aan die op hun beurt gesmaakt worden door vogels (vooral de jongen in de lente) en egels. Maar er bloeien ook wilde grassen en bloemen waarvan de zaden geliefd zijn bij tal van vogels. Denk maar aan graszaden voor tal van zaadeters (vink, putter, huismus, …) . Naast voedsel biedt een gezond gazon ook beschutting, water(buffering) en verkoeling aan tal van wilde dieren. Op langere termijn zorgt het bovendien voor CO2-opslag en luchtzuivering.
Na Maai Mei Niet is je tuin misschien aan een kleine onderhoudsbeurt toe. In sommige borders kan je de ongewenste soorten al eens schoffelen, (uitgebloeide) hagen verdragen al eens een scheerbeurt en sommige vaste planten knip je nu terug. Tijd om in actie te schieten dus.
‘Schiet in actie’ is ook een campagne van Vogelbescherming Vlaanderen die tot doel heeft om de inkleuring van eigendom als jachtgebied in vraag te stellen en aan te kaarten. In Vlaanderen zijn heel wat privéterreinen als jachtgebied ingekleurd. Vaak zonder toestemming of medeweten van de eigenaar. Ontdek of jouw tuin, bos of weiland als jachtgebied gebruikt wordt en hoe je daar verandering in brengt via www.schietinactie.be.
Tijdens warme en droge maanden heeft de natuur het soms iets moeilijker. Als je tuin een gezond ecosysteem is hoeven planten nauwelijks plagen te vrezen. Zie je toch zieke planten, overweeg dan om die tijdens het volgende plantseizoen te vervangen door soorten die zijn aangepast aan de omgeving. Wilde dieren zijn in deze periode extra kwetsbaar voor bepaalde ziekten. Vooral vogels, omwille van de rui: ze veranderen dan helemaal van verenkleed en je zal ze ook niet makkelijk zien of horen. Houd dus preventief water- en voederplaatsen proper en wees waakzaam. Observeer! Zie je vreemd gedrag, contacteer dan de opvangcentra voor wilde dieren.
Leer wilde planten en dieren herkennen via de app ObsIdentify of herken inheemse planten
Een verzwakt, ziek of gewond wild dier gevonden? Contacteer een opvangcentrum voor wilde dieren in je buurt
In geval van symptomen die wijzen op vogelgriep, bel je beter naar de federale influenzalijn: 0800 99 777.
Het is volop zomer en de voorbije jaren hebben we het ene na het andere hitterecord verbroken. Wees zuinig met water, de meeste planten hebben geen extra water nodig om de zomer door te komen en een goed doorworteld gazon sterft misschien bovengronds af maar overleeft onder de grond. Zeker als je in mei (en daarna) het gazon maar om de drie tot vijf weken maait is het beter bestand tegen hitte en droogte. Wilde dieren houden zich opvallend stil tijdens een warme periode. Ze zoeken verkoeling bij water en schuilen in de schaduw onder de struiken. Je kan een waterschaal zetten, een vijver(tje) aanleggen en extra schaduw creëren in je tuin. Door wat rijp fruit te laten hangen aan struiken en bomen help je ze ook!
Het einde van het zomerseizoen nadert. Laat uitgebloeide planten, afgevallen bladeren, afgebroken takken, … liggen of staan: maak of laat hoekjes in je tuin ongemoeid, ze zijn een paradijs voor allerlei dieren. Ze bieden beschutting en voedsel. Pissebedden, spinnen, en allerlei andere (bodem)insecten verschuilen zich tussen bladereren en takken. Egels houden hun winterrust in een hoop afgevallen bladeren. Hier en daar vind je misschien wel een overwinterende pad of bruine kikker. Zaadetende vogels zoals de putter komen in de winter op uitgebloeide borderplanten naar zaadjes zoeken, terwijl insecten in de holle stengels slapen. Laat ook een plaats voor niet-aaibare soorten als bladluizen, mieren, wespen, muizen, mollen, …
In deze tijd van het jaar beginnen vogels aan de trek naar hun overwinteringsgebieden, dichtbij in Europa zelf of ver weg richting Afrika. Ze zijn dan volop in beweging. Voorzie voldoende rustplaatsen in de tuin. Vogels houden ervan om beschut te zitten, wilde clematis, hulst en meidoorn zijn perfect! Wanneer vogels in de weerspiegeling van je raam struiken of bomen lijken te zien, kunnen ze zich weleens te pletter vliegen. Ook vogels uit het noorden komen naar ons afgezakt om in onze tuinen te overwinteren. Omdat ze in een vreemde tuinomgeving komen, kunnen ze de ramen vergissen voor een doorgang, met alle gevolgen van dien.
Je kan ook preventief te werk gaan door je raam minder gevaarlijk te maken, bijvoorbeeld aan de hand van raamstickers, door met raamstiften bloemen te tekenen, of door een grote bloempot met plant voor je raam zetten, touwen voor je raam te hangen, mat glas of zonnewering of speciaal UV vogelglas te installeren. Zorg dat je al deze maatregelen neemt aan de buitenkant van je raam, langs de binnenkant heeft het geen zin.
Zin om meer te versieren dan je raam alleen? Dit is de ideale periode om bloembollen te planten in de tuin. Daslook, zomerklokje, wilde hyacint, vingerhelmbloem en gevlekte aronskelk zijn inheems en goed voor de biodiversiteit.
Is er een vogel tegen je raam gevlogen? Volg het stappenplan
Elk jaar organiseert Vogelbescherming Vlaanderen van 15 oktober tot 15 november ook de verkiezing van de Vogel van het Jaar. Doe zeker mee!
Het najaar is de beste tijd van het jaar om werk te maken van nestkasten voor vogels in je tuin: zowel om nieuwe op te hangen als de oude schoon te maken. Op die manier hebben de vogels ruim de tijd om de nestkasten te verkennen. En ook in de winter zijn de vogels je dankbaar dat je hen een tegen koude en regen beschut plekje biedt.
Bij de meeste nestkasten van tuinvogels is het raadzaam om ze in ieder geval eenmaal per jaar schoon te maken. Je kan het beste wachten tot het najaar omdat de meeste soorten meerdere legsels per zomerseizoen hebben. Zo voorkom je dat je een laat legsel verstoort.
Verwijder het nestmateriaal en maak de nestkast schoon met heet water en een borstel. Doe het buiten, met handschoenen aan, want er kunnen parasieten zoals veerluizen in zitten. In een schone nestkast hebben de jongen in het komende seizoen een grote kans om te overleven.
Voor zoog- en andere dieren kan je ook schuil- en nestplaatsen creëren. Zij houden van takkenhopen, houtstapels, wortelkluiten, steenhopen, hooimijten, composthopen, (holle) boomstammetjes en andere losse constructies. Ook de onderbouw van veel tuinhuisjes en andere kleine tuinconstructies zijn goed geschikt als verblijfplaats. Maar je kan ook nestkasten plaatsen, zoals een egelwoonhuis, insectenhotel, vlinderkast, vleermuizenkast, eekhoornwoonhuis, … Neem een kijkje op www.vivara.be voor alle modellen en meer info over elke soort. Vleermuiskasten moeten ook één keer per jaar schoongemaakt worden. Bij voorkeur tijdens een vorstperiode in de winter, controleer eerst of de kasten niet bezet zijn.
Extra tip: organiseer een eekhoornactiviteit! Verstop vruchten zoals eikels en beukennootjes in je tuin of in het bos en zoek ze.
Besdragende planten zoals Gelderse roos, Ligustrum, Meidoorn en Hulst zijn een must voor elke tuin. Maar voorzie ook extra voeder in de tuin. Vooral in de winter (bij vorst en sneeuw) omdat insecten of bessen dan moeilijk voedsel te vinden zijn. Zorg in elk seizoen ook voor vers water. Hang vetbollen of voorzie zaden en noten voor vogels. Liefst in de ochtend of tegen einde van de middag. Bied het voedsel op verschillende manieren en plaatsen aan om kleine vogels meer kansen te geven.
Zoogdieren: voorzie geweekte kattenbrokjes (of speciaal egelvoer) voor egels, hang een eekhoornvoederhuis, … Eekhoorns houden geen winterslaap en zijn vooral in de wintermaanden afhankelijk van hun voorraden voedsel. Deze zijn bij sneeuw moeilijker terug te vinden. Maar ook in het voorjaar als de eekhoorns hun jongen hebben is bijvoeren goed om de moeder en de jongen te helpen bij het opgroeien.
Meer tips voor het voederen van wilde dieren
Voeder dieren bij met het juiste voedsel op het juiste moment van het jaar.
Vanaf € 26 per jaar help je onze inheemse wilde soorten beschermen. En daar krijg je veel voor terug.
Steun ons
