De impact van licht op wilde dieren

60% van de wilde dieren in Vlaanderen is actief in het schemerdonker of tijdens de nacht. 100% van Vlaanderen is ‘s nachts verlicht. Op vlak van lichtvervuiling scoort enkel Dubai slechter.

Vlaanderen is gewoonweg té verlicht door lantaarnpalen en lichtspots, maar ook door de vele verlichting die op de wolken weerkaatst en zo terug wordt gestuurd naar het oppervlak (ook wel skyglow genoemd in de wetenschap). Als we omhoogkijken op een maanloze nacht zien we de Melkweg niet meer. De impact op wilde dieren is lang onderschat geweest, maar daar brengt recent onderzoek verandering in. Het is aan ons om met deze informatie aan de slag te gaan.

Hoe beïnvloedt licht migratiepatronen?

Migrerende vogels oriënteren zich op basis van de sterrenhemel om hun weg te vinden. Artificieel licht kan ervoor zorgen dat hun oriëntatie vermogen verminderd. Momenteel zijn er al veel sterfgevallen gemeld van migrerende vogels die tegen olietankers, cruisen of verlichte stadions vliegen. In het beste geval raken de vogels enkel gedesoriënteerd en zijn ze enkele cruciale dagen kwijt van hun overwinterings- of broedperiode. Maar het kan uiteraard ook erger.

Verstoord slaappatroon

Licht beïnvloedt ook de slaap. Je voelt ongetwijfeld zelf dat je beter slaapt in een donkere omgeving. Een goede slaap is gunstig voor je prestatievermogen en energie doorheen de dag. Recent onderzoek wijst uit dat dit ook bij vrij in het wild levende dieren het geval is. Koolmezen die in de directe omgeving van wit artificieel licht sliepen, hadden een veel onrustigere nachtrust dan koolmezen in een donkere omgeving. Ze bouwden een slaaptekort op, wat ook hun resistentie voor ziektekiemen deed dalen. Artificieel licht heeft dus een noemenswaardig negatief effect op wilde dieren.

Bedreiging op populatieniveau

Helaas heeft licht niet enkel op individueel niveau een effect. Enkele voorbeelden:

  • Hele vleermuispopulaties zullen verhuizen wanneer hun schuilplaats te licht is.
  • In de nabijheid van gebouwen die de hele nacht (door hun omgeving) verlichten worden, zullen andere planten groeien, wat een effect heeft op insecten en dus ook dieren die daarvan leven, net als op de bijhorende ecosysteemdiensten zoals een verstoorde bestuiving door nachtactieve vlinders met alle gevolgen van dien voor de planten die die bestuiving nodig hebben.
  • Skyglow zorgt ervoor dat nachtzwaluwen ook actief zijn op maanloze nachten in Vlaanderen. Onze menselijke lichtvervuiling heeft er dus al voor gezorgd dat de dagelijkse leefpatronen van dieren zijn aangepast. Wat voor implicaties dit heeft voor zowel populatiedynamieken als op interacties tussen verschillende soorten is nog niet geweten.

Eenvoudige oplossing: doof het licht

Het goede nieuws is dat we vrij gemakkelijk kunnen ingrijpen door. De lichtknop uit te zetten. Bij zones waar dit een impact heeft op veiligheid kan er gekozen worden om verlichting aan te zetten op drukke momenten, of verlichting te activeren wanneer er menselijke activiteit is. Daarnaast kunnen we ook vooruitgang boeken door de intensiteit van de verlichting naar beneden te schalen, of gebruik te maken van verschillende kleuren die naargelang de golflengte op meer of minder soorten een effect hebben.

 

Bronnen

  • Daan Dekeukeleire, INBO
  • Ruben Evens, UAntwerpen
  • Travis Longcore, UCLA Institute of the Environment and Sustainability

Word lid en steun ons

Vanaf € 26 per jaar help je onze inheemse wilde soorten beschermen. En daar krijg je veel voor terug.

Steun ons

Schrijf je in op onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte