Verdienen wilde dieren rechten?
Interview met Jessica den Outer, Directeur Stichting Rechten van de Natuur
© Judith Jockel
De Nederlandse Stichting Rechten van de Natuur pleit voor de erkenning dat de natuur in al haar levensvormen rechten heeft en dat haar belangen vertegenwoordigd moeten worden. Net zoals de mens. Zonder eerlijke vertegenwoordiging van de natuur, is er geen ecologische rechtvaardigheid mogelijk.
Jessica, waarom ben je gestart met de beweging ‘Rechten voor de Natuur’?
Van jongs af aan ben ik gefascineerd door de natuur. In mijn tienerjaren studeerde ik rechten omdat ik een uiting zocht voor mijn rechtvaardigheidsgevoel. Toen ik het vak milieurecht volgde, viel het kwartje: in dit rechtsgebied kon ik mijn liefde voor de natuur én mijn interesse in het recht kwijt. Ik besloot mij te specialiseren in het milieurecht. Maar terwijl ik tientallen wetten en regels over natuurbescherming en klimaatverandering uit mijn hoofd leerde, hoorde ik telkens weer op het nieuws hoe slecht het gaat met de aarde. Dat zette mij aan het denken: ik wil mijn juridische kennis juist inzetten om te onderzoeken hoe het anders kan. Ik wil niet blijven hangen in het oude systeem dat duidelijk niet werkt. Toen ik hoorde over de Whanganui-rivier in Nieuw-Zeeland die in 2017 als eerste rivier in de wereld een rechtspersoon werd, begon mijn fascinatie voor dit onderwerp.
Waarom heeft de natuur rechten nodig? De natuur is toch beschermd in de wetgeving?
Ja, maar we zien ook dat huidige milieuwetgeving en regelgeving niet voldoende zoden aan de dijk brengen: de natuur gaat keihard achteruit. Alleen al in 2019 moest het Milieuprogramma van de Verenigde Naties erkennen dat er sinds 1972 een 38-voudige toename aan wetgeving is, maar dat al die wetten en regels niet voldoende zijn om klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en achteruitgang van habitats aan te pakken. Wat mij betreft is dat te wijten aan hoe wij de natuur beschouwen. In ons huidig rechtssysteem heeft een boom dezelfde rechten als een lantaarnpaal. Geen dus. Natuur wordt gezien als een object, dat we kunnen bezitten, exploiteren en uitbuiten voor ons eigen gewin, en niet als een subject met eigen rechten.
Rechten van de Natuur gaat veelal uit van een ecocentrische aanpak: daarbij staat het ecosysteem centraal, niet één onderdeel. Denk opnieuw aan de Whanganui-rivier in Nieuw-Zeeland, die wordt gezien als ‘’een levend en ondeelbaar geheel, van de bergen tot aan de zee’’. Deze bepaling omvat niet alleen het water, maar ook het aangrenzende land en biodiversiteit. In plaats van de rivier ‘in hokjes op te delen’ beschouwen en behandelen we haar nu als één geheel.
Welke gevolgen heeft Rechten van de Natuur?
We zien in landen als Ecuador dat Rechten van de Natuur kan leiden tot een andere kijk op natuur – opeens hebben chimpansees, rivieren en moerassen óók rechten. In sommige gevallen leidt dit tot een betere natuurbescherming. Want waarom zouden alleen mensen recht op leven, schoon water en voedsel hebben, en de rest van de natuur niet? Zeker in Europa is er wat mij betreft veel behoefte aan deze andere blik op de natuur want hier zijn we veelal opgevoed met het idee dat mensen heersers over de natuur zijn.
Naast die andere kijk op de natuur zou het ook kunnen betekenen dat we een extra instrument toevoegen om haar beter te kunnen verdedigen: voogdijschap.
Voogdijschap over de natuur, klinkt interessant.
Net zoals kleine kinderen voogden toegewezen krijgen om hun belangen te verdedigen, zouden we dat ook voor natuur kunnen doen. Ook bedrijven kunnen rechtspersonen zijn met vertegenwoordigers van hun economische belangen. Waarom zouden we dat niet kunnen toepassen op een rivier met ecologische vertegenwoordigers? Of voor wilde dieren? Voogden zijn mensen met juridische bevoegdheden die op deze manier de stem van de natuur kunnen verdedigen en een plek aan tafel krijgen.
Hoe zie jij de toekomst?
Wat betreft de staat van natuur: niet zo optimistisch. Voor Rechten van de Natuur: positief. Het recht ontwikkelt zich altijd: zo vonden we het ooit normaal dat vrouwen geen stemrecht hadden of dat tot slaaf gemaakte mensen eigendom waren van slavenhouders. Met die ontwikkelingen in gedachten is het hoog tijd dat de natuur nu eigen rechten om te bestaan en te floreren krijgt. Rechten van de Natuur is in 2019 door de Verenigde Naties uitgeroepen tot snelst groeiende juridische beweging van de 21e eeuw. We wéten hoe slecht het gaat, we willen toe naar nieuwe oplossingen en denkwijzen. Daar put ik hoop uit, ik zie dat de beweging enorm aan het groeien is.
Wij hopen met je mee, Jessica.
Jessica den Outer zal spreken op Fauna talks! Interesse? Meer info en tickets.