Eén vrouwtje en drie mannetjes werden op 3 mei geringd en verlieten op 22 mei het ouderlijke nest. Met een broedtijd van 30 dagen en een nesttijd van 38 dagen was dit een broedseizoen uit het boekje. Eind 2022 hebben vrijwilligers van Vogelbescherming Vlaanderen de nestkast gepoetst en klaargemaakt voor komend broedseizoen. Het was meteen de uitgelezen kans om te kijken wat er bij dit slechtvalkengezin het voorbije jaar zoal op het menu stond.

Slechtvalken vangen hun vliegende prooien via een neerwaartse duikvlucht waarmee ze bovenop hun prooi ‘slaan’. Logischerwijs vormen vogels daarom het gros van hun dieet. Dankzij de videobeelden konden we al enkele prooien determineren zoals merel en zanglijster. Via gevonden veren zagen we dat ook houtduif en halsbandparkiet op het menu stonden en via prooiresten en karkassen vonden we restanten van spreeuw en zelfs kievit terug. Het zijn allemaal vogelsoorten die in de ruime (stads)omgeving van Sint-Niklaas van nature terug te vinden zijn.

Naast spreeuwen en een merel aten de slechtvalkenkuikens ook een kievit (eerste schedel van rechts). (c) VBV

Jonge duifjes

De theorie leert ons dat slechtvalken tot wel 128 vogelsoorten kunnen opnemen in hun dieet en dat zo’n soortensamenstelling onder andere afhangt van hun broedlocatie én de periode van het jaar. Nestplaatsen aan de kust zullen bijvoorbeeld meer watervogels zoals meeuwen en steltlopers bevatten. Slechtvalken in een stedelijke omgeving kunnen tijdens de voor- en najaarstrek treksoorten zoals strandlopers, snippen en plevieren vangen wanneer ze over de stad migreren, zowel overdag als s ’nachts. Deze bijzonder ruime flexibiliteit naar prooikeuze draagt bij tot het nestsucces van de slechtvalk in West-Europa en bij ons.

Maar vangen slechtvalken alle vogels die ze toevallig spotten of maken ze een bewuste keuze? Omdat duiven vaak terugkeren op het menu van de slechtvalken, kunnen de geringde postduiven mee deze vraag beantwoorden. Tijdens het opruimen van de nestkast werden 63 ringen met geboortejaar teruggevonden. Bijna drie kwart van de ringen leidden naar duiven die in 2022 (16 ringen) of 2021 (30 ringen) waren geboren. De oudste gevangen duif droeg het jaartal 2016 (1 ring). Van de 63 postduiven kwam 76{11fe48ec2d423696acc77486f6c247763320ff90df7ab52281ca4071bab5d874} uit België (48 ringen). De overige 15 ringen vermeldden Nederland als land van herkomst. Onder de gevangen postduiven troffen we dus vooral veel jonge exemplaren aan die nog geen twee jaar oud waren, jonge vogels met weinig ervaring.

De ringen die we in de slechtvalkennestkast vonden, waren afkomstig van postduiven uit 48 verschillende gemeentes in binnen- en buitenland (32 uit Vlaanderen, 1 uit Wallonië en 15 uit Nederland). (c) VBV

Hengelo

Omdat elke ring naast een jaartal ook een uniek nummer bevat, konden we de herkomst per postduif achterhalen via de websites van de Belgische en Nederlandse duivenbond. Het bovenstaande kaartje laat zien dat de 63 postduiven afkomstig waren uit 48 verschillende gemeenten. De verste postduif kwam uit Hengelo in Nederland, op zo’n 220 kilometer vogelvlucht van Sint-Niklaas. Binnen Vlaanderen was het Limburgse Maasmechelen de verste herkomstgemeente (110 kilometer in vogelvlucht). Sint-Niklaas en Beveren staan bovenaan de herkomstlijst van aantal postduiven met elk zeven vogels, allemaal afkomstig van verschillende eigenaren.

Opvallend: alle 63 postduiven waren afkomstig van 63 verschillende eigenaren uit binnen- en buitenland. In totaal kwam 21{11fe48ec2d423696acc77486f6c247763320ff90df7ab52281ca4071bab5d874} van de 63 postduiven uit een van de zeven buurtgemeenten van Sint-Niklaas: zeven vogels uit Beveren, drie vogels uit Lokeren en telkens een vogel uit Sint-Gillis-Waas, Temse en Waasmunster.

Veiliger in groep

Slechtvalken zijn visuele roofdieren: vanop een hoog uitkijkpunt of tijdens hun vlucht speuren hun ogen tot wel twee kilometer ver de omgeving af, op zoek naar een volgende prooi. Vogels die onervaren zijn, die alleen vliegen buiten de veiligheid van een zwerm, die ziek, verzwakt of uitgeput zijn of zich op onbekend terrein begeven, vertonen onbedoeld een ‘afwijkend gedrag’. Het zijn die individuen die voor een slechtvalk meer in het oog springen. De meer ervaren vogels hebben geleerd dat hun eigen veiligheid groter is wanneer ze in groep vliegen en dat ze de duikaanvallen van een slechtvalk kunnen ontwijken door op het laatste nippertje een onverwachtse vliegbeweging te maken.

Net zoals de slechtvalk over een aantal vangtechnieken beschikt, hebben zijn prooisoorten ook een paar truukjes om hun belager te snel of te slim af te zijn. Het is een ‘wapenwedloop’ die roof- en prooidier tot het uiterste drijven! Vandaar dat het vangsucces van een slechtvalk van nature laag ligt en sterk kan verschillen: slechts een tot drie op tien pogingen zijn succesvol.

Omwille van hun hoge gewicht (300-400 gram) en grote beschikbare aantallen in stedelijke omgevingen zullen wilde duivensoorten, stadsduiven en postduiven wel vaste kost blijven voor de slechtvalken. Duivenliefhebbers die op zoek zijn naar preventieve tips om hun duiven in bescherming te nemen, kunnen terecht op de Ecopedia-pagina ‘Roofvogels en duivensport’. Predatie door roofvogels is overigens goed voor slechts 15{11fe48ec2d423696acc77486f6c247763320ff90df7ab52281ca4071bab5d874} van de duiven die niet naar de til terugkeren.