15 juni 2023
Onze fauna heeft een duidelijke oplossing nodig. Het aantal insecten en vogels nemen in ons versnipperd en intensief landschap af, een ware aanslag op onze biodiversiteit. Een robuust landschap, dat is wat we nodig hebben. Hoe hoger de biodiversiteit, hoe sterker ons vangnet is om klimaatschokken te kunnen opvangen. Denk maar aan de overstromingen van half juli 2021 of de aanhoudende droogte momenteel (sinds 16 mei viel er geen druppel water meer).
Het gaat over de natuurherstelwet. Ze bestaat uit een resem van maatregelen en doelstellingen. Die moet heel wat verschillende ecosystemen, en uiteindelijk ons en onze fauna, ten goede komen in bossen, landbouwgebied, rivieren, zeeën en zelfs steden. Spreek dus liever van een ‘oplossing’ in plaats van ‘wet’.
Dit plan wordt in het Europese parlement de komende weken gestemd: op 15 juni in de Milieucommissie. Op 20 juni zullen tijdens de Europese Milieuraad de ministers bevoegd voor natuur en milieu van alle Europese lidstaten, waaronder ook België, een positie innemen t.o.v. de Natuurherstelwet. Daarboven op, volgt er midden juli een plenaire zitting in het Europese parlement.
Waarom zou jij ook je handtekening onder de natuurhersteloplossing moeten zetten? Studies die steekproefgewijs de gevolgen van onze veroorzaakte klimaatverandering blootleggen spreken boekdelen: onze fauna lijdt onder onze huidige manier van landgebruik. En als zij niet meer aan hun trekken komen, dan brengt dat ook onze veiligheid in het gedrang.
Onze drang naar productie en financiële winst legt een druk op ons landschap: (micro)habitats verdwijnen zodat zelfs de kleinste dieren de gevolgen ervan dragen. Muizen hebben het moeilijk. Ze vormen nochtans een essentiële schakel in het ecosysteem en zijn bepalend voor de toekomst van andere kwetsbare soorten die op hun grote aantallen vertrouwen als voedselbron. Soorten die vroeger erg algemeen waren, zoals de veldspitsmuis, lijken nu in vrije val te zijn. Veldmuizen vormen belangrijk basisvoedsel voor tal van dagroofvogels, uilen en natuurlijke roofdieren (wezel, hermelijn, bunzing, steenmarter, vos, wolf).
Ook die andere ‘wolf’, de korenwolf (oftewel Europese wilde hamster) staat op de rand van uitsterven. Enkele decennia geleden kwam deze soort nog wijdverspreid voor in de leemstreek, vooral op graanakkers. Door een combinatie van een aantal factoren zoals de intensivering van de landbouw, habitatverlies, habitatfragmentatie en daaruit resulterende genetische degradatie is de hamster teruggedrongen tot een handvol individuen in het zuiden van Limburg. In zo’n monotoon en intensief landschap vindt de hamster niet genoeg voedsel of dekking tegen roofdieren. (Nature Today | Twee op drie zoogdiersoorten bedreigd in Vlaanderen) en Het GPH-sjabloon voor de opmaak van een SBP (vlaanderen.be).
Hier luidt eveneens de zwanenzang van de specialisten. Hoe meer eisen een vogelsoort aan ons landschap stelt, hoe moeilijker de soort het krijgt. Zij komen noodgedwongen in de verdrukking terwijl de generalisten (de soorten zoals koolmees, kauw, buizerd, … die weinig of minder landschapseisen stellen) toenemen. Het vogelbestand dreigt zo een eenheidsworst te worden, zonder al te veel variatie. Vooral bij de akker- en bosvogels is het huilen met de pet op. In vergelijking met 2007 lag het aantal broedvogels 29 procent lager in 2022. Vooral soorten die in de landbouwteelten zelf hun broedplaats vinden (kievit, grauwe gors, wulp, grutto), staan onder grote druk terwijl soorten die eerder in de perceelsranden broeden eveneens afnemen.
Deze vogels kunnen de intensivering van de landbouw niet aan. De veldleeuwerik heeft amper 30 à 32 dagen nodig om zijn eieren uit te broeden en jongen tot vliegvlugge vogel groot te brengen. Met zelfs een van de kortste broedperiodes van alle zangvogels heeft de veldleeuwerik geen tijd om zijn nesten groot te brengen. De maaienregimes om eiwitrijk voeder voor de veestapel te oogsten volgen elkaar te kort op. Wulp, grutto en tureluur delen in diezelfde malaise. Dalende trend in bos- en akkervogels zet zich voort | VILT vzw en Fauna in Vlaanderen anno 2020: ‘We zien veel levende doden’ – De Morgen – De Morgen
Net zoals muizen zijn insecten met hun vele soorten en grote aantallen dé levensverzekering voor bijna alle diersoorten: zonder hun is er geen eiwitrijk voedsel voor jonge dieren om te groeien. Maar insecten zijn ook essentieel voor veel ecologische processen waar wij als mens op vertrouwen, zoals bijvoorbeeld onze eigen voedselvoorziening en het recyclen van voedingsstoffen om over een nutriëntrijke bodem te beschikken. In ons land alleen al is de toegevoegde economische waarde van die bestuivers volgens wetenschappers meer dan 250 miljoen euro.
Vlinders, kevers en vliesvleugeligen, zoals mieren, hommels, wespen en bijen behoren tot de meest bedreigde soorten. Het gentiaanblauwtje is mogelijks het volgende slachtoffer op de lange lijst van verdwenen soorten. Eind jaren 90 telde Vlaanderen nog 35 populaties in verschillende heidegebieden, nu zijn het er zeven en dat betert niet. Het gentiaanblauwtje wordt door drie van de grootste natuurbedreigingen tegelijk getroffen: stikstofneerslag, droogte en versnippering. Een insecten-apocalyps? Het ligt net wat genuanceerder (scientias.nl) en “1 op de 3 insecten staat op punt te verdwijnen”: welke insecten leven er nog in jouw gemeente? | Insectenzomer | hln.be
Deze resultaten, die jaar na jaar bevestigen dat het anders moet, zouden als spreekwoordelijke kanaries in de koolmijn alle alarmbellen moeten doen afgaan. Maar zulke zaken negeren is makkelijker dan het uitvoeren van oplossingen. De huidige tactiek van onze verkozen beleidsmakers is er eentje van het verspreiden van misinformatie, de problemen minimaliseren en de koppen in het zand steken (liefst met pauzeknop). Alles is blijkbaar geoorloofd om de bestaande (geld)systemen kost wat kost in leven te houden. En juist dat kan ons duur komen te staan: de natuur heeft ons niet nodig, wij hebben haar nodig. Willen we voor ons en voor onze kinderen een normale voedselzekerheid, gezonde leefomgeving, hoeveelheid drinkwater en manier van leven garanderen, moeten we dringend onze natuur de rust, tijd en ruimte geven die ze zo nodig heeft.
Wil jij ook je stem laten horen? Samen met reeds 750.000 burgers, 207 Europese natuurorganisaties, 71 Europese natuurhistorische musea en botanische tuinen, 62 internationale bedrijven, de academische wereld en de Europese Centrale Bank trekken we aan de alarmbel! Teken de gezamenlijke petitie van onze Belgische collega´s van Greenpeace, WWF, Natuurpunt, Natagora, BOS+, Bond Beter Leefmilieu en Canopea.
Meer info op een van hun websites:
